Optymalizacja podatkowa (inaczej unikanie opodatkowania) to zespół działań mających na celu zminimalizowanie przewidzianych prawem zobowiązań podatkowych. Może on dotyczyć zobowiązań wynikających z różnego rodzaju podatków – CIT, PIT oraz VAT. Optymalizacja podatkowa prowadzona zgodnie z prawem jest całkowicie legalna, polecana przede wszystkim przedsiębiorstwom, dla których oszczędności powstałe na skutek zastosowania optymalizacji podatkowej mają zasadnicze znaczenie dla ich funkcjonowania.
Wybór odpowiedniej metody optymalizacji podatkowej wymaga wcześniejszego przeprowadzenia wnikliwej analizy biznesowej a następnie wyboru strategii podatkowej.
Metody optymalizacji podatkowej
Metody optymalizacji podatkowej można podzielić na dwie kategorie:
- optymalizacja oparta o międzynarodowe planowanie podatkowe
- optymalizacja podatkowa oparta o polskie prawo
Optymalizacja podatkowa oparta o międzynarodowe planowanie podatkowe
Do tej kategorii można zaliczyć następujące metody:
1. Założenie/przeniesienie firmy za granicę
A dokładnie – do kraju, w którym zobowiązania podatkowe są niższe niż w kraju macierzystym przedsiębiorcy. Szczególną popularnością cieszą się tu tzw. raje podatkowe.
2. Utworzenie holdingu zagranicznego
Holding to struktura w skład której wchodzą podmioty gospodarcze niezależne pod względem prawnym i organizacyjnym, ale finansowo i decyzyjnie zależne od podmiotu dominującego. Odpowiednio zorganizowany holding zagraniczny umożliwi taki przepływ kapitału, jaki zagwarantuje najniższe możliwe zobowiązania podatkowe.
Zobacz także: Kwota wolna od podatku w Polsce nadal bardzo niska, a migracja podatkowa zyskuje na popularności
3. Międzynarodowa struktura biznesowa
Jest to rozwiązanie podobne do holdingu zagranicznego, ale o wiele mniej rozbudowane i skomplikowane pod względem organizacyjnym. Przykładem może być spółka komandytowa, a dokładnie, popularna w naszym kraju, polska spółka komandytowa z maltańskim komplementariuszem.
4. Zmiana rezydencji podatkowej
Takie rozwiązanie przeznaczone jest przede wszystkim dla osób fizycznych. Polega ono na zmianie jurysdykcji, w ramach której opłaca się przewidziane lokalnym prawem podatki. Zmiana rezydencji podatkowej nie jest równoznaczna ze zmianą obywatelstwa ani miejsca zamieszkania.
5. Trust
W przypadku działań podejmowanych w ramach optymalizacji podatkowej, trust oznacza umowę pomiędzy donorem, czyli podmiotem przekazującym konkretny majątek, a tzw. trustee – podmiotem zarządzającym owym majątkiem. Trust ma za zadanie chronić majątek przed ewentualnymi wierzycielami, a z punktu widzenia optymalizacji podatkowej chroni przed nadmiernym opodatkowaniem majątku w przypadku jego dziedziczenia.
6. Utworzenie fundacji prywatnej
Jest to bezosobowa osoba prawna służąca przede wszystkim ochronie powierzonego jej majątku. Istnieją jurysdykcje, w których fundacje prywatne są całkowicie zwolnione z podatku dochodowego, co ma istotne znaczenie z punktu widzenia optymalizacji podatkowej.
Optymalizacja podatkowa oparta o polskie prawo
Tego rodzaju optymalizacja jest o wiele trudniejsza od tej opartej o prawo zagraniczne, a do dlatego, że z jednej strony polski ustawodawca zezwala na podejmowanie działań optymalizacyjnych, co potwierdzają chociażby orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego:
„Z żadnej normy prawnej nie można wyprowadzić zasady nakładającej na podatnika obowiązek działania do powstania zobowiązania podatkowego w najwyższej możliwej wysokości. Jeżeli obowiązujący porządek prawny stwarza podatnikowi możliwość wyboru kilku legalnych konstrukcji do osiągnięcia zamierzonego celu gospodarczego, z których każda będzie miała inny wymiar podatkowy, to wybór najkorzystniejszego podatkowo rozwiązania nie może być traktowany jako obejście prawa.”
Zobacz także: Polskie spółki płacą wyższe podatki niż zagraniczne firmy działające w Polsce
a z drugiej tworzy bardzo dużą liczbę przepisów podatkowych utrudniających szczegółowe zapoznanie się z nimi oraz właściwą interpretację, przyznając jednocześnie szerokie uprawnienia organom kontroli skarbowej, co grozi karaniem przedsiębiorców nie tylko za świadome działanie na szkodę budżetu, ale także za zwykła pomyłki.
Optymalizacja podatkowa oparta o polskie prawo polega przede wszystkim na wnikliwej analizie obowiązującego prawa oraz szczegółowym ustaleniu rzeczywistych zobowiązań podatkowych, co po pierwsze zapobiega zapłacie nadmiernie wysokiej kwoty podatku, a po drugie minimalizuje ryzyko popełnienia błędów skutkujących sankcjami finansowymi.
Unikanie opodatkowania a uchylanie się od opodatkowania
Absolutnie nie należy mylić dwóch powyższych pojęć. Pierwsze z nich, jak powiedziano, oznacza całkowicie legalny zespół działań mających na celu zminimalizowanie przewidzianych prawem zobowiązań podatkowych. Natomiast uchylanie się od opodatkowania dotyczy działalności przestępczej, polegającej na zaniechaniu zapłaty należnego podatku, którego wysokość wynika z przepisów prawa i została poprawnie naliczona.
Umowy o zapobieganiu podwójnego opodatkowania
Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania to umowa międzynarodowa w założeniu chroniąca podatników osiągających dochód w dwóch krajach przed koniecznością dwukrotnego odprowadzenia podatku dochodowego. Ponieważ zmniejszają one należność podatkową konkretnych podmiotów, mogą zostać uznane za narzędzia optymalizacji podatkowej.
Wykaz umów zapobiegających podwójnemu opodatkowaniu, w których jedną ze stron jest Polska, dostępny jest na tej stronie.