Exit tax a zmiana rezydencji podatkowej

Ostatnia aktualizacja 27 października, 2023 o 12:27 pm.

Polacy coraz częściej zmieniają rezydencję podatkową na kraj inny niż Polska i wielu z nich spotyka się z pojęciem exit tax, który budzi obawy. Podatek ten jest o tyle kontrowersyjny, że płaci się go od potencjalnych zysków. Czyli płacimy podatek od pieniędzy, których nie zarobiliśmy i możemy nigdy nie osiągnąć, co wydaje absurdalne. Jednak warto pamiętać, że exit tax dotyczy sytuacji gdy aktywa przenoszone za granicę mają wartość ponad 4 mln złotych. Kwestia kto i kiedy musi zapłacić exit tax oraz zasady jego obliczania są dla wielu osób niejasne. Ponieważ dla osób fizycznych podatek ten wynosi aż 19 procent, dobrze jest poznać pojęcie exit tax i zasady jego naliczania. 

Czym jest exit tax?

​​Exit tax jest to podatek, który płaci się od niezrealizowanych zysków w sytuacji, gdy podatnik traci rezydencję podatkową w dotychczasowym kraju rezydencji lub przenosi majątek poza granicę. Nazywany jest też podatkiem od wyjścia. Dla polskich rezydentów podatkowych będzie on więc dotyczył sytuacji, gdy osoba utraciła polską rezydencję podatkową lub przeniosła majątek poza granice Polski, a tym samym Polska utraciła możliwość opodatkowania jej majątku. Podatek ten obowiązuje od 2019 roku i dotyczy zarówno osób fizycznych, jak i prawnych, ale tylko spełniających określone warunki. O Exit tax przy przenoszeniu firmy za granicę pisaliśmy w osobnym artykule: „Czy przenosząc firmę za granicą zapłacę exit tax?” >. 

Kontrowersje wokół podatku od wyjścia 

Wprowadzenie exit tax od początku wzbudzało wiele kontrowersji. Podatek ten wydaje się naruszać podstawowe zasady UE w tym swobody osiedlania się i przepływu kapitału w Unii Europejskiej. Wprowadzono go po to, by zapobiegać uchylaniu się od opodatkowania poprzez ucieczkę do krajów z bardziej atrakcyjnymi przepisami. Według niektórych ekspertów i organizacji może on stanowić barierę dla mobilności podatników i ich kapitału. Również może ograniczać prawo obywateli do wyboru miejsca zamieszkania i prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto opodatkowuje on dochody, których podatnik nie osiągnął i które mogą się zmienić w przyszłości lub nigdy nie zostać zrealizowane. W sytuacji gdy podatnik zapłaci exit tax od akcji, których następnie nigdy nie sprzeda np. wskutek upadku spółki, będzie to absurdalny podatek od nigdy niewypracowanego zysku. Podatek od wyjścia może również prowadzić do podwójnego opodatkowania, jeśli kraj docelowy również nałoży podatek na te same składniki majątku.

Kto musi zapłacić exit tax?

Nie każdego dotyczy ten podatek. Osoba fizyczna zapłaci go wówczas, gdy w wyniku zmiany jej rezydencji Polska utraci możliwość opodatkowania składników jej majątku i składniki te mają wartość ponad 4 mln złotych. Będzie to miało miejsce w przypadku gdy w skład aktywów danego podatnika wchodzą np. udziały w spółkach, akcje, papiery wartościowe. Nie wszystkie składniki majątku podlegają pod podatek od wyjścia. Podatek ten nie dotyczy nieruchomości, środków trwałych czy wartości niematerialnych. 

Podsumowując exit tax obejmuje:

• akcje, udziały w spółkach, papiery wartościowe i inne instrumenty finansowe;
• ich wartość musi wynosić łącznie ponad 4 mln złotych.

Ile wyniesie podatek?

Podatek naliczany jest na podstawie wartości rynkowej i podatkowej składników majątku, które są objęte exit tax. Czyli dotyczy to aktywów takich jak udziały w spółkach, akcje, papiery wartościowe czy instrumenty finansowe. W uproszczeniu, aby obliczyć exit tax:

• ustala się wartość rynkową składników majątku objętych exit tax na dzień zmiany rezydencji podatkowej lub przeniesienia majątku;
  
• ustala się wartość podatkową tych składników. Wartość podatkowa to wartość, która jest używana do obliczania podatku od niektórych składników majątku i może być ustalana na różne sposoby, w zależności od rodzaju składnika majątku i sposobu jego nabycia; 

• oblicza się różnicę między wartością rynkową a wartością podatkową składników majątku objętych exit tax. Różnica ta stanowi podstawę opodatkowania exit tax.

Podatek wynosi 19 proc. dla osób fizycznych i 9 proc. dla osób prawnych. Do rozliczenia podatku służą specjalne deklaracje: PIT-NZ lub CIT-NZ dla osób fizycznych i prawnych oraz PIT-NZS lub CIT-NZS dla osób, które przenoszą majątek przedsiębiorstwa otrzymanego w spadku.

Ile jest czasu na zapłatę exit tax?

Podatek należy zapłacić do 7. dnia miesiące, kolejnego po miesiącu, w którym przeniesiono majątek lub utracono rezydencję podatkową. Na przykład jeśli zmiana rezydencji nastąpiła w maju 2023, podatek należało zapłacić do 7 czerwca 2023.

Czy exit tax obowiązuje w innych krajach?

Exit tax jest obowiązkowy dla państw członkowskich Unii Europejskiej na podstawie dyrektywy ATAD, która ma na celu zapobieganie unikaniu opodatkowania i ochronę bazy podatkowej.  Ogólna idea tego podatku we wszystkich krajach jest taka sama. Każdy kraj ma natomiast swoje własne zasady i stawki dotyczące tego podatku. Warto dokładnie sprawdzić przepisy obowiązujące w danym kraju przed dokonaniem zmiany rezydencji podatkowej lub przeniesieniem majątku.