Kryptowaluta, nazywana walutą kryptograficzną to rozproszony system księgowy bazujący na kryptografii, przechowujący informację o stanie posiadania w umownych jednostkach. Stan posiadania związany jest z poszczególnymi węzłami systemu – inaczej „portfelami” – w taki sposób, aby kontrolę nad danym portfelem miał wyłącznie posiadacz odpowiadającego mu klucza prywatnego i niemożliwe było dwukrotne wydanie tej samej jednostki. Ale jak wygląda opodatkowanie kryptowalut w Polsce i na świecie?
Kryptowaluty na świecie
Większość państw nie uznaje kryptowalut za jednostki walutowe, środki płatniczy czy pieniądze elektroniczne. Dlatego też kryptowaluty nie korzystają z ulg podatkowych przewidzianych dla handlu zwykłą walutą – na przykład może dotyczyć jej podatek VAT.
Wydobywanie kryptowalut
Wydobywanie kryptowalut – kopanie kryptowalut, mining kryptowaluty – odbywa się za pomocą koparek kryptowaluty przy wykorzystaniu mocy obliczeniowej dedykowanego sprzętu. Najczęściej wysokiej mocy obliczeniowej kart graficznych połączonych w jedno urządzenie.
Ilość kryptowalut
Współcześnie istnieje ponad 1300 rodzajów kryptowalut (cały czas powstają nowe), notowanych na przeszło 7500 specjalnych giełdach, nazywanych kryptogiełdami, czyli serwisami internetowymi, na których odbywają się transakcje kupna i sprzedaży kryptowalut.
Giełdy kryptowalut w Polsce
W Polsce funkcjonują popularne kryptogiełdy takie jak:
Rodzaje kryptowalut
Współcześnie najpopularniejszą kryptowalutą jest bitcoin. Do grona najbardziej znanych należą ponadto:
- Litecoin
- Ethereum
- Ripple
- IOTA
- Dash
- NEM
- Cardano
- Monero
Krótka historia kryptowalut
Początek istnienia kryptowalut to lata 80 – te XX wieku. Nie sposób jednoznacznie ustalić, kto był pomysłodawcą tego wynalazku, ale kluczowym momentem w historii kryptowaluty było opracowanie algorytmu przez Davida Chauma w 1983 roku, pozwalającego odpowiednio zabezpieczyć przesyłane dane numeryczne oraz zmieniać ich treści. Unowocześniona forma algorytmu Chauma funkcjonuje do dziś w systemach operujących kryptowalutami.
Kryptowaluta – środek płatniczy zapewniający anonimowość
Jedną z cech używania kryptowalut jest zapewnienie anonimowości ich posiadaczom, co początkowo stanowiło spory problem, który doprowadził do upadku firmy Davida Chauma (1998) po sporze z Holenderskim Bankiem Centralnym, oraz instytucjami, które w kryptowalutach widziały narzędzie służące przede wszystkim dokonywaniu przestępstw finansowych. Po tym wydarzeniu, idea kryptowalut pozostała „uśpiona” przez 10 lat, kiedy to pojawił się bitcoin, który zapoczątkował gwałtowny rozwój idei kryptowalut.
Popularyzacja transakcji z użyciem kryptowalut
Kluczowe momenty w rozwoju walut kryptograficznych to rok 2010, kiedy to dokonano pierwszej realnej transakcji przy użyciu bitcoinów (zakupiono pizzę), oraz 2014 – wtedy korporacja Microsoft zatwierdziła dokonywanie płatności z wykorzystaniem bitcoinów; to zachęciło do korzystania z kryptowalut szerokie rzesze użytkowników do tego stopnia, że w niektórych krajach, np. w Niemczech, są uznawane za legalny środek płatniczy.
Bitcoin
Bitcoin (inaczej bitmoneta) to kryptowaluta której początki sięgają 2009 roku. Została wprowadzona przez podmiot o nazwie Satoshi Nakamoto (nie wiadomo, czy była to jedna osoba, czy też zespół). Nazwa odnosi się także do używającego jej otwartoźródłowego oprogramowania oraz sieci peer-to-peer, którą formuje. Bitcoiny mogą być zapisywane na komputerze osobistym w formie pliku „portfela” lub przechowywane w prowadzonym przez osoby trzecie zewnętrznym serwisie zajmującym się przechowywaniem takich portfeli. W każdym z tych przypadków bitcoiny mogą zostać przesłane do innej osoby przez Internet do dowolnego posiadacza adresu bitcoin. Każdy bitcoin dzieli się na 100 000000 mniejszych jednostek, zwanych satoshi.
Bitcoin jest jedną z pierwszych praktycznych realizacji teorii zwanej kryptowalutą, opisanej w 1998 r. przez Wei Daia na liście mailingowej cypherpunków, oraz teorii bitgold autorstwa Nicka Szabo.
Transakcje bitcoinem
Transakcje przy użyciu bitcoinów przebiegają według następującego schematu:
Bitmonety wyposażone są w klucz publiczny, czyli adres ich posiadacza. Kiedy dany posiadacz przetransferuje jakąś ilość bitcoinów do określonego podmiotu, jednocześnie rezygnuje z ich posiadania, dodając klucz publiczny (adres) podmiotu nabywającego do tych monet oraz podpisując je własnym kluczem prywatnym. Następnie ogłasza dokonaną transakcję w komunikacie wysłanym do sieci peer-to-peer. Reszta sieci sprawdza poprawność zastosowanych w transakcji podpisów cyfrowych oraz ilości monet przed jej zaakceptowaniem.
Bitcoiny w praktyce
Chociaż bitcoin to waluta wirtualna, można płacić nią za realne transakcje. Jest to możliwe m.in. w Polsce, a w Kanadzie istnieją bankomaty gdzie można wymieniać walutę na bitcoiny i odwrotnie. W Szwajcarii kryptowalutą można opłacać podatki.
Bitcoin – kontrowersje
Największe zastrzeżenia w stosunku do bitcoinów budzi fakt, iż pomimo jawności i ogólnej dostępności historii transakcji, nie można ze 100% pewnością ustalić rzeczywistego właściciela portfela o określonym adresie. Rodzi to obawy, że kryptowaluta może posłużyć organizacjom przestępczym do prania brudnych pieniędzy lub finansowania organizacji terrorystycznych. Dlatego też prawo europejskie stara się przeciwdziałać temu zagrożeniu, narzuca w przypadku transakcji bitcoinowych posiadania imiennego konta bankowego i odpowiednich tytułów przelewów trakcie obrotu bitcoinami. W Polsce rynek bitmonet jest kontrolowany przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej.
Kurs bitcoina
Ze względu na wysoką płynność i nagły wzrost zainteresowania inwestorów kurs Bitcoina podlega ogromnym wahaniom. Jeszcze na początku roku 2017 jeden Bitcoin wart był około 1100 USD aby pod koniec roku osiągnąć zawrotny kurs 16 000 USD.
Opodatkowanie kryptowalut na świecie
Kwestie dotyczące regulacji podatkowych w stosunku do bitcoinów zależą od prawodawstwa poszczególnych krajów. Poniżej kilka przykładów opodatkowania zysku z kryptowalut.
Opodatkowanie bitcoina w Polsce
Opodatkowanie bitcoina w Polsce jest sprawą kontrowersyjną, ponieważ polska ordynacja podatkowa zawiera poważną lukę: przepisy nie uwzględniają kryptowalut. Jednakże w związku z faktem, że kryptowaluty mają wymierna wartość (chociaż nie mają postaci fizycznej), zdaniem Ministerstwa Finansów muszą opodatkowaniu podlegać.
Ponieważ brak jest szczegółowych przepisów, przyjęto, że przychody ze sprzedaży kryptowalut należy zaliczyć do źródeł przychodu i rozliczyć wedle ogólnej skali podatkowej – 18% lub 32%. Granicę stanowi przychód ok. 85,5 tys. zł. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej obejmującej handel kryptowalutami możliwe jest opodatkowanie 19% podatkiem liniowym.
Odnośnie podatku VAT; 15 lutego 2016 Izba skarbowa wydała interpretację stwierdzającą zwolnienie wymiany bitcoinów z podatku VAT.
Opodatkowanie kryptowalut w USA
Kryptowaluty przechowywane w Stanach Zjednoczonych krócej niż rok objęte były podatkiem dochodowym, którego stawka wynosiła od 10% do 37%, w zależności od poziomu przychodów; jeżeli przechowywane były dłużej, podlegały podatkowi od długoterminowych zysków kapitałowych, których stawka wynosiła około 24%.
Jednakże na skutek luk prawnych, obrót kryptowalutą traktowany był jako „wymiana podobnych aktywów”, która mogła być zwolniona z podatku (z czego skwapliwie korzystano). Od 1 stycznia 2018 roku, w rezultacie podpisania przez Donalda Trumpa nowej ustawy podatkowej, transakcje przy użyciu kryptowalut nie będą już mogły zwolnione z opodatkowania.
Opodatkowanie kryptowalut w Niemczech
Władze Niemiec uznały kryptowaluty (bitcoin) za „prywatne pieniądze”, które mogą podlegać opodatkowaniu. Niemcy zapłacą podatek od dochodów kapitałowych, w sytuacji, w której udało im się z zyskiem sprzedać bitcoiny. Z tego podatku będzie się zwolnionym, jeśli okres pomiędzy kupnem a sprzedażą bitcoinów wynosił rok. Nominalna stawka tego podatku to 25%.
Opodatkowanie kryptowalut w Wielkiej Brytanii
Zyski z kryptowalut w Zjednoczonym Królestwie zostały obłożone podatkiem od zysków kapitałowych zgodnie ze standardowymi progami podatkowymi (PIT) dla osób indywidualnych nieprowadzących działalności gospodarczej:
- 0% – od zysku do 11 850 funtów rocznie
- 20% od zysku od 11 850 do 32 000 funtów rocznie
- 40% od zysku od 32 000 do 150 000 funtów rocznie
- 45% od zysku powyżej 150 000 funtów rocznie
Firmy obracające bitcoinami podlegają opodatkowaniu podatkiem korporacyjnym (CIT), którego stawka to 19%.
W Wielkiej Brytanii zrezygnowano z pobierania podatku VAT od transakcji bitcoinowych. Jego wysokość wynosiła 20%.
Opodatkowanie kryptowaluty w UK nie budzi większych kontrowersji, o czym świadczą słowa Benjamina Divesa, dyrektora generalnego London Block Exchange (kantoru dokonującego wymiany kryptowalut). W wywiadzie dla Express.co.uk stwierdził on: „…Na świecie są dwie pewne rzeczy: śmierć i podatki. Kryptowaluty są czymś nowym i wyjątkowym, ale nie oznacza to, że będą zwolnione z podatku…”
Opodatkowanie kryptowalut na Białorusi
Na Białorusi przychody i zyski z operacji na cyfrowych tokenach, za jakie uznaje się kryptowaluty mają być wyłączone z opodatkowania aż do 2023 roku.
Handel kryptowalutą może być nielegalny
Istnieją też jurysdykcje, gdzie obrót kryptowalutą jest nielegalny. Są to np. Tajlandia i Wenezuela.
Stosunek władz wobec kryptowalut w Polsce
Władze RP cechuje negatywne nastawienie wobec walut kryptograficznych, a w związku z tym, rynek kryptowalut w Polsce może czekać okres poważnych trudności, a to ze względu na plany premiera Morawieckiego co do zlikwidowania giełd wymiany i prób regulacji rynku kryptowaluty. Mateusz Morawiecki porównał kryptowaluty do tzw. shadow bankingu nawiązując do sprawy Amber Gold. Zapytany o metody regulacji rynku kryptowalut premier potwierdził, że kryptowaluty w Polsce mogą zostać zakazane:
„…Albo zabronimy, albo wprowadzimy inne regulacje. Naszym celem jest, żeby w kryptowaluty nie angażowało się wiele osób nieświadomych ryzyka. Musimy zadbać, aby kryptowaluty nie okazały się kolejną aferą finansową…” – mówi premier.
Z kolei zdaniem Adama Glapińskiego, prezesa NBP, „…kryptowaluty dają jedynie pole do spekulacji i stają się narzędziem do unikania płacenia podatków…” Prezes zapewnił też, że „…jeżeli inne kraje będą zakazywać kryptowalut, to Polska uczyni podobnie…”
Inne wybrane kryptowaluty charakterystyka
Litecoin
Litecoin to stworzona w 2011 roku przez Charlesa Lee kryptowaluta peer – to – peer umożliwiająca szybkie, łatwe i tanie transferowanie pieniędzy na całym świecie. To otwartoźródłowy zdecentralizowany system transakcyjny nie posiadający administratorów. Charakteryzuje się krótszym czasem potwierdzeń i wyższą efektywnością przechowywania transakcji niż Bitcoin, na którym jest wzorowana. Razem z bitcoinem należy do najstarszych kryptowalut.
Ethereum
Kryptowaluta ethereum to dzieło rosyjskiego informatyka Vitalija Buterina z roku 2013. Podobnie jak litecoin także ethereum inspirowana jest bitcoinem. Jest to platforma oparta o technologię blockchain służącą do zawierania inteligentnych kontraktów, oraz tworzenia aplikacji za pomocą zdecentralizowanej sieci peer-to-peer. Środkiem płatności jest 1 Ether.
Dash
Dash to kolejne dzieło Satoshi Nakamoto. Ta kryptowaluta została zaprojektowana z myślą o maksymalnej ochronie prywatności swoich użytkowników. Jest zdecentralizowana, anonimowa, zdolna do dokonywania bezpiecznych i natychmiastowych transakcji. Posiada dwustopniową sieć peer-to-peer zmotywowaną finansowo do dostarczania usług dla całej sieci Dash.
Ripple
Ripple to trzecia największa kryptowaluta na świecie stworzona przez Ripple Labs. W obecnej postaci ripple funkcjonuje od 2012 roku. Jest to dedykowany przede wszystkim bankom oraz instytucjom finansowym system rozliczeniowy oparty na tokenach. Zdaniem jej twórców, ripple to najszybsza i najbardziej skalowalna waluta wirtualna pozwalająca globalne płatności w czasie rzeczywistym na całym świecie.