Co tak naprawdę oznacza status rezydenta podatkowego? 

Status rezydenta podatkowego w danym kraju oznacza, że osoba fizyczna jest objęta w tym kraju nieograniczonym obowiązkiem podatkowym. Nieograniczony obowiązek podatkowy polega na tym, że w kraju rezydencji podatkowej trzeba odprowadzać podatki zarówno od dochodów uzyskanych na terenie tego kraju, jak i od przychodów uzyskanych poza jego granicami. Innymi słowy, rezydent podatkowy Polski, rozlicza podatki w Polsce od wszystkich dochodów, jakie uzyska, także poza granicami kraju. To czy rzeczywiście zapłaci podatek w Polsce od dochodów z zagranicy, czy tylko wykaże dochód, bez płacenia podatku to inna kwestia. Decyduje o tym umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, jaką Polska zawarła z danym krajem. Obecnie większość umów zawiera niekorzystne sposoby rozliczania dochodu z zagranicy, które oznaczają konieczność płacenia podatku także w Polsce.

Jak zmienić polską rezydencję podatkową?

Aby zmienić polską rezydencję podatkową na inną, trzeba uzyskać status rezydenta podatkowego w wybranym państwie i stracić polską rezydencję podatkową. Wbrew obiegowym opiniom nie wystarczy wyjechać z Polski, ani założyć spółki poza krajem. Uzyskanie statusu rezydenta podatkowego w dowolnym kraju nie jest problematyczne, gdyż każdy kraj chętnie wita kolejnych podatników. Część krajów ma specjalne zasady i ułatwienia dla osób, które chcą się stać rezydentami podatkowymi (np. Cypr wprowadził zasadę wymaganych 60 dni rezydencji zamiast 183). Znacznie trudniej utracić obecną rezydencję.

Aby przestać być polskim rezydentem podatkowym, należy przestać spełniać oba z kryteriów określających miejsce zamieszkania w Polsce łącznie. Kryteria, które powodują utratę polskiego statusu rezydenta podatowego:

• brak pobytu w Polsce więcej niż 183 dni w roku
  oraz:
• brak centrum interesów życiowych lub gospodarczych w Polsce.

To bardzo ważne, aby oba kryteria były spełniane w wyżej wymienionym brzmieniu. Samo uzyskanie rezydencji podatkowej w innym kraju i posiadanie np. certyfikatu rezydencji podatkowej zagranicznej jurysdykcji, nie chroni przed roszczeniami Urzędu Skarbowego. Urząd Skarbowy rozpatrzy kryteria polskiej rezydencji podatkowej i tylko wówczas, gdy nie będą one spełnione, uzna osobę za nierezydenta. Uzyskanie rezydencji podatkowej w innym państwie może potwierdzić odpowiedni certyfikat. Organy podatkowe państwa, którego rezydencję podatkową chce się potwierdzić, wydają taki certyfikat na wniosek podatnika. Certyfikat nie jest potrzebny do formalnego poinformowania polskiego Urzędu Skarbowego o zmianie kraju rezydencji podatkowej.

Utrata polskiej rezydencji podatkowej w praktyce

Zmiana rezydencji podatkowej ma sens tylko wówczas, gdy skutecznie utraci się dotychczasową rezydencją. Należy zweryfikować i potrafić udowodnić fakt, że nie spełnia się żadnego z obu kryteriów, które określają osobę, jako polskiego rezydenta podatkowego.

Kryterium pobytowe

Prostszym do zweryfikowania jest kryterium pobytu na terytorium Polski nie dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Rok kalendarzowy jest podstawowym okresem podatkowym branym pod uwagę przy dokonywaniu rozliczeń podatkowych osób fizycznych). W celu udokumentowania mieszkania poza granicami Polski wystarczą bilety lotnicze, umowy najmu nieruchomości, rachunki z innego kraju, umowy o pracę, brak dostępnej nieruchomości na cele mieszkalne w Polsce. Nieruchomość posiadana w Polsce, ale wynajęta innym osobom, przemawia tutaj na korzyść tego, że osoba nie przebywa w Polsce. 183 dni pobytu nie oznacza, że musi to być pobyt nieprzerwany. Obliczanie długości pobytu na terytorium Polski jest dokonywane przez stosowanie metody opartej na „dniach fizycznej obecności” w danym roku. Przy liczeniu dni na podstawie tej metody należy brać pod uwagę wszystkie dni spędzone w Polsce w danym roku.

Centrum interesów osobistych

Jeśli chodzi o weryfikację centrum interesów osobistych, występują różnice w przypadku osób posiadających współmałżonka, czy też dzieci i osób żyjących samodzielnie. Zgodnie z “Objaśnieniami podatkowymi” z dnia 29 kwietnia 2021 r: centrum, czyli „skoncentrowanie” interesów osobistych, należy rozumieć jako miejsce, z którym podatnik posiada ścisłe powiązania osobiste.

Powiązania osobiste to występowanie więzi rodzinnych, towarzyskich, podejmowanie aktywności społecznej, kulturalnej, sportowej, politycznej, itp. Jest to dość obszerna definicja, natomiast w praktyce najważniejszym czynnikiem, które decyduje o tym, czy osoba zostanie uznana za posiadającą centrum interesów życiowych w Polsce jest przebywanie tutaj jej współmałżonka lub dzieci. Wynika z tego również, że wyjazd całej rodziny do innego kraju, praktycznie zawsze oznacza przeniesienie tam centrum interesów życiowych i nie budzi wątpliwości co do zmiany rezydencji podatkowej.

W przypadku osób żyjących samodzielnie, nieposiadająych małżonka, sprawdzane jest gdzie osoba prowadzi “gospodarstwo domowe” i gdzie osoba uczestniczy w życiu kulturalnym, społecznym, politycznym, co w praktyce oznacza posiadanie wszelkich powiązań z danym krajem (posiadanie telefonu, płacenie rachunków, posiadanie członkostwa w klubach np. fitness, kart lojalnościowych, dokonywanie wydatków, wpis na listy wyborców, posiadanie lekarza rodzinnego itd.).

Osobom nieposiadającym małżonka lub dzieci pod opieką jest łatwiej. Dla udokumentowania przeniesienia centrum interesów wystrczy umowa najmu i np. umowa na usługi telekomunikacyjne. Ważnym kryterium jest także centrum interesów gospodarczych, a w praktyce oznacza to miejsce działalności zarobkowej (praca lub działalność gospodarcza), miejsce głównego źródła dochodów podatnika, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, zaciągnięte kredyty, konta bankowe, miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem.

Nie trzeba zrywać więzi z krajem

Warto pamiętać, że do utraty rezydencji podatkowej w Polsce nie jest konieczne całkowite zerwanie więzi z Polską. Można posiadać na terenie Polski nieruchomości, inwestycje, konto bankowe, kredyt itd. Jeśli silne przesłanki posiadania centrum interesów życiowych przemawiają za tym, że dana osoba jest rezydentem podatkowym innego kraju niż Polska (np. posiada wynajętą nieruchomość w innym kraju i umowę o pracę), osoba taka nie będzie uznana polskim rezydentem podatkowym nawet, jeśli w Polsce będzie posiadała kilka nieruchomości i konto bankowe. 

Zmiana rezydencji podatkowej – gdzie warto się przenieść?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ wybór kraju do zmiany rezydencji podatkowej zależy od wielu czynników, takich jak:

• preferencje życiowe i zawodowe,
• wysokość i rodzaj dochodów,
• obowiązujące stawki i ulgi podatkowe,
• istnienie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania,
• wymagania formalne,
• koszty uzyskania rezydencji podatkowej,
• jakość życia w danym kraju lub powiązania osobiste.

Wszystko zależy od sytuacji danej osoby i podatków, jakie płaci, czy też branży, w jakiej zarabia. Osoby handlujące kryptowalutami, będą szukać kraju, który pozwala ominąć podatek od kryptowalut.  Właściciele spółek mogą być przede wszystkim zainteresowani krajem z nisko opodatkowaną dywidendą. Jednocześnie niezmiernie ważną kwestią jest,nieskupianie się jedynie na jednym rodzaju podatku (np. podatku od obrotu kryptowalutami), lecz szersze spojrzenie na podatki w wybranej destynacji w tym np. PIT. Kraje, które cieszą się popularnością wśród osób chcących zmienić rezydencję podatkową, to w ostatnich latach; Cypr, Malta, Portugalia, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Szwajcaria, Panama, Estonia. Różnią się one pomiędzy sobą, między innymi, kosztami przeniesienia rezydencji, wymogami, procedurami.

Więcej: Najczęściej wybierane kraje do zmiany rezydencji podatkowej.

Zagraniczna rezydencja podatkowa a dochody uzyskiwane w Polsce

Uzyskanie statusu rezydenta podatkowego w innym państwie nie zwalnia podatnika z rozliczania się w Polsce z przychodów uzyskiwanych na terenie naszego kraju. Osoby, które zmieniły kraj rezydencji podatkowej, są objęte w Polsce tzw. ograniczonym obowiązkiem podatkowym. Oznacza to obowiązek odprowadzania w polskim Urzędzie Skarbowym podatków od przychodów uzyskanych na terenie naszego kraju. Zagraniczni rezydenci podatkowi mogą posiadać w Polsce nieruchomości, różnego rodzaju aktywa i z tego tytułu mogą płacić podatek w Polsce. 

Czy można zostać uznanym za rezydenta podatkowego w dwóch państwach?

W niektórych przypadkach podatnik uzyskuje status rezydenta podatkowego poza granicami Polski, a mimo to w świetle obowiązujących regulacji cały czas może być uznawany za polskiego rezydenta podatkowego. W takich sytuacjach mówi się o podwójnej rezydencji podatkowej.

Problem pojawia się w przypadku podatników posiadających miejsce zamieszkania w Polsce i w kraju, w którym uzyskali status rezydenta podatkowego. W takim przypadku miejsce zamieszkania do celów podatkowych ustala się na podstawie reguł uzgodnionych w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania, która obowiązuje pomiędzy Polską i krajem, w którym podatnik uzyskał status rezydenta podatkowego. Może to rodzić konfliktu i efekcie podwójne opodatkowanie i konieczność udowadniania rezydencji podatkowej przez podatnika.

Na stronie Ministerstwa Finansów dostępne są objaśnienia ws. rezydencji podatkowej oraz zakresu podatkowego osób fizycznych w Polsce. Zgodnie z nimi, w przypadku podatników, którzy mają miejsce zamieszkania na terenie dwóch państw, które mają zawartą umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, kraj rezydencji podatkowej w określa się zgodnie z następującymi zasadami:

• jeżeli podatnik ma miejsce zamieszkania w dwóch państwach będących stronami umowy, za kraj jego rezydencji podatkowej uznaje się państwo, z którym łączą go ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek interesów życiowych);
• jeżeli nie można ustalić, w którym państwie podatnik ma ośrodek interesów życiowych, albo jeżeli nie posiada stałego miejsca zamieszkania w żadnym z państw, to za kraj rezydencji podatkowej uważa się ten, w którym zwykle przebywa;
• jeżeli podatnik przebywa zazwyczaj w obu państwach będących stronami umowy lub nie przebywa w żadnym z nich, to za kraj rezydencji podatkowej uznaje się państwo, którego jest obywatelem;
• jeżeli podatnik jest obywatelem obu państw albo żadnego z nich, to organy państw stanowiących strony umowy rozstrzygają kwestię ustalenie kraju rezydencji podatkowej w drodze wzajemnego porozumienia.

Zmiana rezydencji podatkowej – czy należy zgłaszać w polskim urzędzie skarbowym?

Fakt zmiany miejsca zamieszkania do celów podatkowych, w tym zmiany kraju rezydencji podatkowej, należy zgłosić w urzędzie skarbowym, jeśli miało to miejsce w ciągu roku podatkowego. W przypadku osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej, za zgłoszenie aktualizacyjne uznaje się, aktualizację adresu miejsca zamieszkania wraz ze złożeniem kolejnej deklaracji lub innego dokumentu składanego przez podatnika w związku z realizacją obowiązku podatkowego.  Zarówno osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, jak i osoby prowadzące działalność i zarejestrowane jako podatnik VAT, mogą poinformować Urząd Skarbowy o zmianie rezydencji podatkowej poprzez aktualizacje miejsca zamieszkania formularzem ZAP-3.

Zmiana rezydencji podatkowej z polskiej na inną wymaga przeniesienia ośrodka interesów życiowych do wybranego państwa i przebywania w nim wystarczającą ilość dni w roku. Po uzyskaniu statusu rezydenta podatkowego w wybranym kraju podatnik może rozliczać przychody na zasadach obowiązujących w tym państwie. Warto tu jednak zwrócić uwagę, że wiele Państw znacząco ułatwia uzyskanie takiego statusu. Przykładowo na Cyprze, należącego do Unii Europejskiej, od 1 stycznia 2017 roku wprowadzono zasadę 60 dni. Oferuje ona osobom fizycznym możliwość uzyskania statusu cypryjskiego rezydenta podatkowego po spędzeniu w kraju jedynie 60 dni. Reguła ta została wprowadzona jako poprawka do początkowej reguły 183 dni i stanowi zachętę dla osób chcących zmienić swoją rezydencję podatkową na Cypr.