Pojęcie podmiotów powiązanych i cen transferowych określa zasady i zobowiązania podatkowe dla przedsiębiorstw przeprowadzających różnego rodzaju transakcje w obrębie tych samych grup kapitałowych. Najczęstszym przypadkiem podmiotów powiązanych są spółki matki i ich zagraniczne lub krajowe spółki córki. Przy takich transakcjach, obowiązują specjalne ceny transferowe podlegające różnym regulacjom prawnym, innym niż transakcje przeprowadzane przez podmioty niepowiązane. Jakie zatem cechy charakterystyczne jednostki gospodarczej wpływają na uznanie jej za podmiot powiązany i w jakich dokładnie sytuacjach zastosowanie znajdują ceny transferowe?
Po co powstały ceny transferowe?
Podmioty powiązane czyli np. należące do jednego właściciela, ale także powiązane innymi zależnościami, mogą między sobą sprzedawać towary, dobra lub usługi. W wyniku takich transakcji dochodzi do przesuwania dochodu w ramach grupy kapitałowej pomiędzy różnymi spółkami lub krajami, w tym do krajów o niższym poziomie opodatkowania. W rezultacie takiego działania jedna spółka może nie wykazywać dochodów lub wykazywać znacznie mniejsze dochody, niż miałaby gdyby nie posiadała podmiotu powiązanego, a dochód może nie zostać opodatkowany tam, gdzie został wygenerowany. Ceny transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi mogą odbiegać od cen rynkowych i być ustalane na wyższym poziomie np. w celu zmniejszenia dochodu w jednej spółce. Stąd, konieczność uregulowania w ustawach podatkowych mechanizmów, zapewniających proporcjonalne opodatkowanie dochodu i zapobieganie nadużywaniu cen transferowych do przesuwania dochodów pomiędzy podmiotami powiązanymi w celu uniknięcia opodatkowania lub zmniejszenia go.
Kiedy podmioty gospodarcze uznawane są za podmioty powiązane?
Ustawa o podatku dochodowym określa podmioty powiązane jako dwie lub więcej jednostek wzajemnie od siebie zależnych, współzależnych lub stowarzyszonych. Podmioty powiązane mogą być zarówno w obrębie jednego, jak i wielu różnych krajów. Powiązania wynikają z szerokiego wachlarza zależności, na przykład z udziałów w kapitale, prawa głosu czy jednostek uczestnictwa oraz certyfikatów inwestycyjnych. Za podmioty powiązane zostaną uznani zatem na przykład inwestorzy mający udziały w zagranicznych kapitałach lub osoby fizyczne zamieszkujące poza krajem, w którym posiadają udziały w kapitale danego podmiotu. O podmiotach powiązanych mowa również w sytuacji, gdy dwie osoby fizyczne lub prawne posiadają udział w kapitale zarówno podmiotu krajowego, jak i zagranicznego. Warto zaznaczyć, że na przestrzeni lat katalog podmiotów uznawanych za powiązane jest sukcesywnie poszerzany.
Zobacz także: Czym jest spółka Free Zone w Emiratach Arabskich?
W sumie wyróżnić możemy trzy podstawowe rodzaje powiązań pomiędzy podmiotami gospodarczymi. Są to nie tylko wcześniej wspomniane powiązania kapitałowe, ale także organizacyjne oraz osobowe. O powiązaniach kapitałowych mowa w sytuacji, gdy prawo głosu jednego z podmiotów wynosi tyle samo lub powyżej 5% wszystkich praw głosów w drugim podmiocie. Natomiast powiązania organizacyjne, inaczej nazywane również jako zarządczo-kontrolne, dotyczą kontroli lub zarządzania jednymi podmiotami przez drugie.
Podmioty powiązane osobowo to choćby członkowie zarządu oraz członkowie rady nadzorczej lub pełniący rolę kierowniczą w grupie kapitałowej. Mogą sprawować funkcje w jednym z podmiotów i jednocześnie posiadać 5% udziałów w drugim podmiocie. W przypadku podmiotów krajowych dodatkowo wyszczególnić można powiązania o charakterze rodzinnym, wynikające ze spokrewnienia lub spowinowacenia. Powiązania osobowe dotyczą także stosunku pracy oraz majątku.
Kogo obowiązują ceny transferowe i czym są ceny transferowe?
W przypadku podmiotów powiązanych stosowane są ceny transferowe, inaczej nazywane cenami transakcyjnymi. Mają one zastosowanie na przykład w sytuacji przepływu towarów handlowych lub świadczenia usług pomiędzy przedsiębiorstwami wchodzących w skład tej samej grupy kapitałowej.
Zgodnie z art. 23m ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT oraz art. 11a ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT cena transferowa to „rezultat finansowy warunków ustalonych lub narzuconych w wyniku istniejących powiązań, w tym cenę, wynagrodzenie, wynik finansowy lub wskaźnik finansowy”. Zatem, ceny transferowe to ceny sprzedawanych dóbr i usług oraz wartości niematerialnych i prawnych ustalone przez podmioty powiązane, które w konsekwencji mają wpływ na ostateczny wynik finansowy firmy oraz wskaźniki finansowe.
Ceny transferowe znacząco wpływają na zobowiązania w podatku dochodowym przedsiębiorstw. Najbardziej odczuwalne jest to w sytuacji, gdy podmioty powiązane pochodzą z różnych krajów, gdzie obowiązują odmienne systemy podatkowe.
Zobacz także: „Tam, gdzie podatków nie ma”. Polscy przedsiębiorcy już wiedzą jakie korzyści daje offshore
Podmioty powiązane posiadają jasno określone zobowiązania podatkowe. Dotyczą one obowiązku sporządzania dokumentacji podatkowej cen transferowych zawieranych między podmiotami. Ceny transferowe, inaczej nazywane cenami wewnątrzgrupowymi lub wewnątrzkorporacyjnymi, mają duży wpływ na zyski lub straty w poszczególnych częściach grupy kapitałowej. Kształtują je różne dane wejściowe, na przykład ceny rynkowe stosowane przez konkretne przedsiębiorstwo. Mogą także opierać się na kosztach rzeczywistych wytworzenia, na poziomie kosztów zmiennych lub całkowitych.
Prawo nakazuje sporządzanie osobnej dokumentacji podatkowej przy wszystkich transakcjach, których łączna kwota wynikająca z umowy w danym roku podatkowym przekroczy określoną wartość w walucie euro. Wartości te są przeliczane na złotówki na podstawie średniego kursu euro, który obowiązywał w ostatnim dniu roku podatkowego poprzedzającego rok, w którym zawarto transakcję objętą obowiązkiem sporządzenia dokumentacji.
W sumie podane są cztery różne limity cen transferowych:
- 20 000 EUR – dotyczy podmiotów powiązanych, które działają na terenie państwa o szkodliwej konkurencji podatkowej,
- 30 000 EUR – zawsze, gdy pomiędzy podmiotami powiązanymi występuje sprzedaż, świadczone są usługi lub udostępniona zostaje wartość niematerialna albo prawna,
- 100 000 EUR – wartość transakcji musi być niższa lub równa 20% kapitału zakładowego jednego z podmiotów powiązanych,
- 50 000 EUR – w każdym innym przypadku, który nie został powyżej wskazany.
Ceny transakcyjne podlegają również dodatkowym przepisom krajowym, unijnym oraz międzynarodowym. Określają je zatem regulacje powstałe w oparciu o przepisy ustaw o podatkach dochodowych danego kraju, koncepcja znormalizowanej dokumentacji cen transferowych Unii Europejskiej czy też bilateralne postanowienia umów nakazujących unikanie podwójnego opodatkowania. Organy podatkowe posiadają uprawnienia do weryfikacji ustalonych przez podmioty powiązane cen transferowych. Jeżeli okaże się, że nie odpowiadają one cenom rynkowym i prowadzą do sztucznego zaniżenia należności podatkowej, może prowadzić to do ustalenia dochodu hipotecznego jako podstawę opodatkowania.